Synagoga Nożyków
Synagoga im. Zalmana i Rywki Nożyków w Warszawie
Synagoga im. Nożyków, jedyna w stolicy, która przetrwała okres sprzed Holokaustu, mieści się przy ul. Twardej 6 w centrum Warszawy. Synagoga została założona przez Zalmana ben Menashe Nożyka, zamożnego kupca tekstyliów oraz jego żonę Rywkę, bezdzietne małżeństwo, które zdecydowało się przeznaczyć swój majątek na wybudowanie nowej synagogi w Warszawie. Na początku lat dziewięćdziesiątych XIX wieku, utworzony został Komitet Budowy Synagogi . Oprócz Zelmana Nożyka w komitecie zasiadali również inni poważani członkowie społeczności żydowskiej w Warszawie: Isaak Ettinger, bankier David Moshe Szereszewski, przewodniczący Gminy Żydowskiej w Warszawie Arie Leib Dawidsohn, Jechezkiel Krakow, Josef Jechezkiel Zuckerwaar oraz B. Rikwert. Koszty ziemi przy ul. Twardej, zakupionej w 1893 roku za 157 000 rubli jak i wydatki związane z samą budową, które wyniosły 250 000 rubli, zostały pokryte z dotacji Zelmana Nożyka. Budowa synagogi trwała 4 lata, od 1898 do 1902 roku i zakończona została ceromonią inauguracyjną 12 maja 1902 roku ( Lag Ba’Omer 5662). Zelman Nożyk zmarł niecały rok później (1903) a jego żona w 1914 roku. Testamentem fundatorów , budynek synagogi został przekazany Warszawskiej Gminie Starozakonnych pod warunkiem zachowania pełnej nazwy bożnicy oraz odmawiania El Male Rachamim za duszę małżonków Nożyków w święta z okazji których odmawia się izkor.
Przed II wojną światową synagoga im. Nożyków była jedną z pięciu największych synagog w Warszawie. Nazwisko architekta nie jest znane. Jednak większość ekspertów uważa, że musiał być to jeden z trzech głównych architektów działających w tym czasie przy innych projektach zleconych przez Gminę Żydowską w Warszawie: Leandro Marconi, włoski architekt głównej synagogi warszawskiej przy ul. Tłomackie; Julius Prechner, Moscow-based architekt innych projektów synagog w Warszawie; lub Lew Bachman. Synagoga im. Nożyków została wybudowana w neoromańskim stylu, z elementami bizantyjskimi, romańskimi oraz eklektycznymi zdobieniami, najczęściej stosowanymi przez architektów licznych synagog wzniesionych w centralnej i wschodniej Europie w drugiej połowie XIX wieku.
Budynek został odrestaurowany w 1923 roku, 25 lat po jego otwarciu. Aby zaznaczyć wagę tego wydarzenia, przygotowano odświętne nabożeństwo poprowadzone przez sławnego kantora Gershona Sirota (1874-1943) oraz chór założony przez Abrahama Zvi Dawidowicza (1877-1942). W okresie międzywojennym synagoga Nożyków rozsławiła się swoimi wyjątkowymi nabożeństwami prowadzonymi przez największych kantorów tego okresu.
Podczas okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej, synagoga Nożyków była początkowo włączona do getta (Małe Getto), jednak zmniejszenie powierzchni tego terenu spowodowało, że synagoga znalazła się poza jego granicami. Do jesieni 1941 roku Żydzi wciąż mogli modlić się w synagodze. Później budynek został został przekształcony przez Niemców na stajnię i magazyn paszy. Dodatkowo, synagoga doznała kilku poważnych uszkodzeń podczas walk ulicznych i bombardowań, które były wynikiem Powstania Warszawskiego latem 1944.
Pod koniec wojny budynek został poddany podstawowym naprawom i ponownie otwarty dla społeczności żydowskiej pod koniec lat czterdziestych (1940-tych). Pozostałe prace remontowe zostały przeprowadzone na początku lat 1950tych.
Całkowita rekonstrukcja synagogi została przeprowadzona w 1977 roku pod nadzorem architekt Hanny Szczepanowskiej i Ewy Dziedzic. To w ramach tego projektu do wschodniej ściany synagogi został dobudowany nowy obiekt przeznaczony na biura Gminy Żydowskiej w Warszawie (nazywanej w okresie komunizmu Związkiem Religijnym Wyznania Mojżeszowego w Polskiej Republice).
Oficjalne otwarcie odnowionej synagogi zbiegło się z 40 rocznicą Powstania w Getcie Warszawskim, 18 kwietnia 1983 roku. Gośćmi ceremonii inauguracyjnej byli nie tylko liderzy Żydowscy z Polski i zagranicy, ale również przedstawiciele Kościoła Katolickiego.
Obecnie, synagoga im. Nożyków jest jedyną bożnicą w Warszawie ocalałą po II wojnie światowej. Służy przede wszystkim członkom Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie, ale oprócz świąt żydowskich obchodzonych w synagodze i codziennych modlitw, organizowane są tu również otwarte koncerty, wykłady i warsztaty. Synagoga jest udostępniona dla zwiedzających.
ZWIEDZANIE SYNAGOGI
Grupy zorganizowane:
konieczna jest wcześniejsza rezerwacja lub telefonicznie 502 400 849
Cena biletu – 6zł
Goście indywidualni:
(synagoga otwarta w dniach)
Poniedziałek - Czwartek: 9:00 - 18:00 (poza czasem modlitwy)
Piątek: 9:00 – do rozpoczęcia rabatu
Sobota: nieczynne
Niedziela: 11:00 - 18:00 (poza czasem modlitwy)
Cena biletu – 6zł
