Cmentarz żydowski na Bródnie

 

Cmentarz żydowski na Bródnie położony jest przy ul. Odrowąża i zajmuje powierzchnię ok. 5 ha. Kirkut Praski, jak dawniej o nim mówiono, został założony w 1780 roku przez nadwornego bankiera Króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, Szmula Jakubowicza Zbytkowera, który razem ze swoją żoną został tu pochowany chociaż było to miejsce pochówku przede wszystkim biednych Żydów. Aż do wybuchu wojny w 1939 roku cmentarz ten służył głównie ludności zamieszkującej prawobrzezną Warszawę, a wśród znanych osób pochowanych w tym miejscu byli m.in. członkowie rodzin Bergsonów, Nissenbaumów i Sonnenbergów.

II wojna światowa bezpowrotnie zmieniła teren cmentarza pozostawiając jedynie 3 000 z  300 000 macew i nagrobków. Po wojnie, na początku lat pięćdziesiątych, część z nich została niedbale przesunięta w jedno miejsce, inne zostały rozdysponowane jako materiał budowlany na terenie całej Warszawy. Sytuację tego zabytkowego cmentarza zmieniła w 1983 roku założona przez Sigmunda Nissenbauma Fundacja, której celem było upamiętnienie miejsc związanych z życiem i męczeństwem Żydów poprzez rekonstrukcję i odbudowę m.in. cmentarzy. Kirkut Praski został zabezpieczony żelaznym ogrodzeniem, wzdłuż wewnętrznej brukowanej alei odtworzono kilka kwater, uporządkowano też nieznaczną część macew.

Niestety śmierć założyciela Fundacji Nissenbaumów w 2001 roku, która jest Zarządcą terenu jak i wątpliwości związane z prawem własności cmentarza spowodowały, że koniecznym jest podjęcie prac nie tylko porządkowych i upamiętniających, ale przede wszystkim zabezpieczających przed lokalnym marginesem społecznym dewastującym teren cmentarza.

W kwietniu 2010 roku Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie wraz z przedstawicielami Urzędu m.st. Warszawy, Dzielnicy Targówek oraz dyrekcją Liceum XLVI uczestniczyła w pierwszym na tym terenie programie edukacyjnym, podczas którego uczniowie Liceum wzięli udział w zajęciach dotyczących historii Żydów polskich i zostali przeszkoleni przed podjęciem ogólnych prac porządkowych na cmentarzu przy Odrowążej.
Uregulowanie stanu prawnego cmentarza pozwoli na podjęcie niezbędnych prac, których celem będzie zachowanie i upamiętnienie tego terenu poprzez współpracę m.in. ze Stołecznym Konserwatorem Zabytków oraz władzami miasta i dzielnicy.