Wystawa „Żydowski Kazimierz”

„Ten cykl zawiera wszystko, co trzeba, aby świat, którego już nie ma, ożył. Zapach, klimat, temperatura, ludzie – wszystko autentyczne”

Fotografie pochodzą ze zbiorów:

• Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie
• Archiwum Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie
• kolekcji Fundacji Shalom Gołdy Tencer-Szurmiej

Przed II wojną światową Kazimierz był małym, polsko-żydowskim miasteczkiem, w którym ludność żydowska stanowiła ponad 60%. Była to bardzo aktywna społeczność, działały kluby sportowe „Makkabi” i  „Sztern”, kasa zapomogowa, bank, prywatne szkoły i biblioteka żydowska. Wiosna 1942 r. położyła kres społeczności żydowskiej Kazimierza. Miasteczko żydowskie, sztetł, przestało istnieć.

Przedwojenny, żydowski Kazimierz wraz z jego mieszkańcami możemy zobaczyć i utrwalić w pamięci dzięki fotografiom zrobionym w latach 1930–31 przez słynnego fotografika Jerzego Benedykta Dorysa. Adolf Rudnicki w „Niebieskich kartkach” tak napisał o tym niezwykłym fotoreportażu: „Ten cykl zawiera wszystko, co trzeba, aby świat, którego już nie ma, ożył. Zapach, klimat, temperatura, ludzie – wszystko autentyczne”.

Benedykt Jerzy Dorys

(właściwe nazwisko Rotenberg; 1901–1990). Urodził się w Kaliszu, tam też kształcił sie w szkole muzycznej. Jego nauczycielem był Alfred Wiłkomirski, protoplasta słynnej rodziny muzyków. Dorys porzucił jednak karierę skrzypka, poświęcając się fotografii i przeprowadził sie w do Warszawy. W 1926 roku przyjęto go do Towarzystwa Miłośników Fotografii, a  w roku 1929 otworzył atelier fotograficzne w Alejach Jerozolimskich.

Artyzm portretów autorstwa Dorysa spowodował, że jego pracownia stała się modna wśród sławnych ludzi kultury i sztuki. W czasie wojny Dorys trafił do warszawskiego getta. Szczęśliwie swoje archiwum przekazał przyjaciołom, dzięki czemu uratowało się wiele negatywów, w tym cykl „Kazimierz nad Wisłą”. W lipcu 1942 r. Benedykt Dorys uciekł z getta. Pierwszej pomocy udzieliła mu przedwojenna gosposia – Marysia. Dzięki niej trafił pod opiekuńcze skrzydła Kazimierza Wiłkomirskiego.

Wielokrotnie zmieniał miejsce kryjówek. Ostatnią kryjówką był zakład fotografika Czesława Olszewskiego, u którego pracował jako retuszer. Po wojnie Dorys otworzył nowe atelier w Warszawie przy Nowym Świecie 29, gdzie znów powstawały portrety sławnych ludzi świata artystycznego. Jerzy Benedykt Dorys był jednym z założycieli i działaczem Związku Polskich Artystów Fotografików. Zdjęcia jego autorstwa, wśród których pierwsze miejsce zajmuje fotoreportaż z żydowskiego Kazimierza, prezentowano na wystawach za granicą. Jerzy Benedykt Dorys należy do grona uznanych mistrzów fotografii, a jego prace znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu i Muzeum Sztuki w Łodzi.