(lokalizacja: pomiędzy obecnymi ulicami Kalinowszczyzna, Podmiejska, Sienna)
Początki tzw. starego cmentarza żydowskiego, położonego na wzgórzu zwanym Grodzisko, są trudne do ustalenia. Do przełomu wieków XIII i XIV na owym wzgórzu, otoczonym wówczas rozlewiskami dwu rzek, funkcjonował gród warowny (stąd późniejsza nazwa Grodzisko). Następnie miasto obwarowane murami rozlokowało się na wzgórzu Staromiejskim. Najstarsze informacje o cmentarzu pochodzą z inskrypcji nagrobkowych. W 1889 r. opublikowana została wiadomość o odczytaniu na jednej z macew, w północnej części cmentarza, daty 5250 wg rachuby żydowskiej, co odpowiada latom 1489/1490. Nie jest jednak znany ani odpis inskrypcji, ani fotografia tego kamienia. Następny z najstarszych nagrobków – z datą pochówku z 1541 r. – zachował się do dziś w północnej części kirkutu. Pierwszy znany dokument dotyczący cmentarza pochodzi z roku 1555. Mowa w nim, że starosta lubelski Stanisław Tęczyński, dysponujący w imieniu króla obszarem Grodziska, prawnie przekazuje gminie żydowskiej „trzecią część wzgórza i wyspy, wzgórza zwanego Grodzisko, i przyległego cmentarza już przedtem przez nich do grzebania zmarłych posiadanego”. W dokumentach XVI-wiecznych kirkut wspomniany jest jeszcze w lustracji z 1565 r., gdzie mamy jedynie informację, że roczna opłata „od miejsca, na którym pogrzeby swe mają” wynosi 3 floreny (suma taka sama jak w 1555 r.). W lustracji z 1614 r. czytamy: „dają tedy żydzi czynszu pogrzebowego annuatim i z placu, który nowo po tym przykopali, złotych cztery”. Informacja wskazuje na to, że obszar grzebalny między rokiem 1565 a 1614 został powiększony, a w związku z tym roczny czynsz od cmentarza wzrósł z 3 do 4 złotych, i w takiej wysokości utrzymywał się przez całe XVII stulecie. Była to zapewne ostatnia możliwość rozszerzenia terenu cmentarza. Do początku XVII w. przez pochówki zajęty był już chyba cały obszar wzgórza, a ponadto płaski teren u stóp wzniesienia od strony zachodniej. Potwierdziły to prace wykopaliskowe, mające na celu odnalezienie reliktów średniowiecznego grodu. Prace te ujawniły również, że na całym dotychczasowym obszarze grzebalnym wykonany został nasyp ziemny o miąższości około jednego metra, w którym dokonywane były następne pochówki. Tego rodzaju powiększanie obszaru grzebalnego (bez pogwałcenia ważnej zasady mozaizmu – nienaruszalności grobu) znane jest z przykładów w wielu innych miejscowościach. Nasyp był wykonywany zapewne sukcesywnie, wkrótce po 1614 r., bowiem najstarsza moneta, odnaleziona w jednym z grobów drugiej warstwy, pochodzi z 1616 r. Stwierdzono również zwyczaj nakrywania oczu i ust zmarłego skorupami ceramicznymi oraz wkładania do grobu monet lub kłódki.
Około 1619 r. na terenie przylegającym do cmentarza od strony północno-zachodniej osadzeni zostali oo. franciszkanie. Od tego czasu, co najmniej do lat 60. XVII w., toczył się pomiędzy gminą żydowską a klasztorem spór o przebieg granic parceli, częściowo dotyczący granicy cmentarza. Z zalecenia komisji rozjemczej w 1622 r. gmina postawiła mur z kamienia wapiennego, wyznaczający północno-zachodnią granicę kirkutu. Potężny, ceglany mur zachowany wzdłuż granicy wschodniej oraz południowo-zachodniej jest niewątpliwie starszy.
