Synagoga im. Zalmana i Rywki Nożyków w Warszawie

Synagoga im. Nożyków, jedyna w stolicy, która przetrwała okres sprzed Holokaustu, mieści się przy ul. Twardej 6 w centrum Warszawy. Synagoga została założona przez Zalmana ben Menashe Nożyka, zamożnego kupca tekstyliów oraz jego żonę Rywkę, bezdzietne małżeństwo, które zdecydowało się przeznaczyć swój majątek na wybudowanie nowej synagogi w Warszawie. Na początku lat dziewięćdziesiątych XIX wieku, utworzony został Komitet Budowy Synagogi . Oprócz Zelmana Nożyka w komitecie zasiadali również inni poważani członkowie społeczności żydowskiej w Warszawie: Isaak Ettinger, bankier David Moshe Szereszewski, przewodniczący Gminy Żydowskiej w Warszawie Arie Leib Dawidsohn, Jechezkiel Krakow, Josef Jechezkiel Zuckerwaar oraz B. Rikwert. Koszty ziemi przy ul. Twardej, zakupionej w 1893 roku za 157 000 rubli jak i wydatki związane z samą budową, które wyniosły 250 000 rubli, zostały pokryte z dotacji Zelmana Nożyka. Budowa synagogi trwała 4 lata, od 1898 do 1902 roku i zakończona została ceromonią inauguracyjną 12 maja 1902 roku ( Lag Ba’Omer 5662). Zelman Nożyk zmarł niecały rok później (1903) a jego żona w 1914 roku. Testamentem fundatorów , budynek synagogi został przekazany Warszawskiej Gminie Starozakonnych pod warunkiem zachowania pełnej nazwy bożnicy oraz odmawiania El Male Rachamim za duszę małżonków Nożyków w święta z okazji których odmawia się izkor.

Przed II wojną światową synagoga im. Nożyków była jedną z pięciu największych synagog w Warszawie. Nazwisko architekta nie jest znane. Jednak większość ekspertów uważa, że musiał być to jeden z trzech głównych architektów działających w tym czasie przy innych projektach zleconych przez Gminę Żydowską w Warszawie: Leandro Marconi, włoski architekt głównej synagogi warszawskiej przy ul. Tłomackie; Julius Prechner, Moscow-based architekt innych projektów synagog w Warszawie; lub Lew Bachman. Synagoga im. Nożyków została wybudowana w neoromańskim stylu, z elementami bizantyjskimi, romańskimi oraz eklektycznymi zdobieniami, najczęściej stosowanymi przez architektów licznych synagog wzniesionych w centralnej i wschodniej Europie w drugiej połowie XIX wieku.

Budynek został odrestaurowany w 1923 roku, 25 lat po jego otwarciu. Aby zaznaczyć wagę tego wydarzenia, przygotowano odświętne nabożeństwo poprowadzone przez sławnego kantora Gershona Sirota (1874-1943) oraz chór założony przez Abrahama Zvi Dawidowicza (1877-1942). W okresie międzywojennym synagoga Nożyków rozsławiła się swoimi wyjątkowymi nabożeństwami prowadzonymi przez największych kantorów tego okresu.